Boeing 737 MAX Faciası

Acele, Yazılım ve Alınan Dersler

Boeing 737 MAX kazaları, modern havacılık tarihinin en çarpıcı kırılma noktalarından biri olarak kayda geçti. 2018 ve 2019 yıllarında yaşanan iki trajik kaza, yalnızca bir uçak modelini değil; tasarım felsefesini, sertifikasyon süreçlerini ve yazılım–pilot ilişkisini de sorgulatır hale getirdi.

Rekabete Yetişme Baskısı

Her şey, Airbus’ın A320neo hamlesiyle başladı. Yeni nesil motorlar sayesinde yakıt tüketimini ciddi oranda düşüren A320neo, havayollarından rekor siparişler aldı. Boeing için bu durum açık bir ticari tehdit anlamına geliyordu. Sıfırdan yeni bir uçak geliştirmek uzun ve maliyetli bir süreçti. Boeing, daha hızlı bir çözüm yoluna giderek, kökleri 1960’lara uzanan 737 platformunu güncellemeyi tercih etti.

Bu karar, zaman kazandırdı; fakat beraberinde ciddi mühendislik tavizleri getirdi.

Eski Gövde, Yeni Motor

737 MAX’te kullanılan daha büyük ve öne konumlandırılmış motorlar, uçağın aerodinamik dengesini değiştirdi. Bazı uçuş koşullarında burun yukarı kalkma eğilimi oluştu. Boeing bu davranışı yapısal bir revizyonla değil, yazılımla dengelemeyi seçti.

Bu noktada sahneye MCAS çıktı.

MCAS: İyi Niyetli, Kötü Yetkilendirilmiş

MCAS (Maneuvering Characteristics Augmentation System), teoride basit bir görev üstleniyordu: Uçak aşırı hücum açısına girdiğinde burnu aşağı bastırarak aerodinamik dengeyi korumak. Ancak sistemin tasarımı kritik zayıflıklar içeriyordu.

MCAS, yalnızca tek bir AOA sensöründen veri alıyor ve bu veri hatalıysa bile agresif şekilde devreye giriyordu. Üstelik pilotlar, sistemin varlığı ve çalışma mantığı konusunda yeterince bilgilendirilmemişti. Sonuç olarak, hatalı sensör verisi MCAS’i tetikledi; sistem defalarca burnu aşağı bastı ve pilotlar uçağı geri kazanamadı.

Bu zincirleme hata, iki kazada toplam 346 insanın hayatını kaybetmesine neden oldu.

Sonrası: Sert Bir Uyanış

Kazaların ardından 737 MAX dünya genelinde yere indirildi. Boeing, tarihin belki de en kapsamlı yazılım ve eğitim revizyonlarından birini yapmak zorunda kaldı. MCAS artık iki sensörden veri alıyor, sensör uyuşmazlığında tamamen devre dışı kalıyor ve pilot müdahalesine karşı sınırlı yetkiye sahip.

Aynı zamanda pilot eğitimleri kökten değiştirildi. FAA, EASA ve diğer otoriteler uçağı yeniden sertifikalandırdı.

Bugün uçan 737 MAX’ler, kazalara karışan ilk versiyonlardan temel olarak farklı.

Airbus A320neo Neden Aynı Sorunu Yaşamadı?

A320neo, daha modern bir platform üzerine inşa edilmişti. Daha yüksek iniş takımı, doğuştan fly-by-wire mimarisi ve motor entegrasyonuna uygun gövde yapısı sayesinde, büyük motorlar doğal bir şekilde adapte edilebildi. Airbus’ın uçağın uçuş karakterini “gizleyen” ek bir yazılıma ihtiyaç duymaması, iki yaklaşım arasındaki farkı net biçimde ortaya koydu.

Sonuç

Boeing 737 MAX bugün güvenli bir uçak. Milyonlarca saatlik sorunsuz uçuş bunu kanıtlıyor. Ancak bu uçak, havacılık tarihine şu dersle geçti:

Ticari baskılar, mühendislik kararlarının önüne geçtiğinde;

yazılım, insan faktöründen daha güçlü hale geldiğinde;

bedel her zaman ağır olur.

737 MAX, hatalardan ders çıkarıldığında sistemlerin nasıl daha güvenli hale getirilebileceğinin de bir örneği oldu. Ama aynı zamanda, “bazen yeni bir uçak yapmak, eskisini zorlamaktan daha doğrudur” gerçeğini de tüm sektöre hatırlattı.

 Türkiye’de 737 MAX kullanan havayolları

✈️ Türk Hava Yolları (THY)

• Model: 737 MAX 8 & MAX 9

• Durum: Aktif kullanımda

• Nerelerde:

  • Avrupa

  • Orta Doğu

  • Kısa–orta menzilli hatlar

• THY, MAX’leri revizyonlardan sonra yeniden filoya alan ilk büyük taşıyıcılardan biri oldu.

---

✈️ SunExpress (THY + Lufthansa ortaklığı)

• Model: 737 MAX 8

• Durum: Filonun bel kemiği

• Nerelerde:

  • Almanya

  • Avrupa charter uçuşları

  • Turistik hatlar

• SunExpress, MAX’leri çok yoğun ve verimli kullanan bir şirket.

---

✈️ Corendon Airlines

• Model: 737 MAX 8

• Durum: Aktif

• Nerelerde:

  • Avrupa charter

  • Turizm odaklı uçuşlar

• MAX’in düşük yakıt tüketimi Corendon için büyük avantaj.

---

❌ Kullanmayanlar

• Pegasus: Airbus A320 / A321neo ağırlıklı

• AJet (eski AnadoluJet): Ağırlıkla Airbus filosu

• Tailwind, Freebird vb.: Eski nesil 737 veya Airbus

---

🧠 Editör notu

Türkiye’de 737 MAX kullanan şirketler:

• Güncel yazılım

• Zorunlu simülatör eğitimi

• Sıkı denetim altında uçuyor

Yani THY, SunExpress ya da Corendon MAX ile uçuyorsan:

👉 Dünyadaki en güncel ve güvenli MAX’lerden birine biniyorsun.

---

Boeing 737 MAX ilk kim tarafından yere indirildi?

🥇 İlk yere indiren: ABD değil

• 2019’da Ethiopian Airlines 302 kazasından sonra

• Çin, 737 MAX’i ilk yere indiren ülke oldu

• Ardından:

  • Endonezya

  • Etiyopya

  • Avrupa (EASA)

  • Birçok Asya ülkesi

📌 Yani dünya genelinde yasaklar ABD’den önce başladı.

 Peki ABD ve Başkan ne yaptı?

⚠️ Kritik kırılma noktası burada

• ABD Havacılık Otoritesi FAA, uzun süre:

  “Uçak güvenli”
  pozisyonunda kaldı

• Bu durum:

  • “Boeing korunuyor mu?”

  • “Ekonomik baskı mı var?”
    sorularını doğurdu

🏛️ ABD Başkanı devreye ne zaman girdi?

• 13 Mart 2019

• Dönemin ABD Başkanı:

  • FAA’ya açık talimat verdi

  • 737 MAX’lerin ABD hava sahasında da yere indirilmesini istedi

👉 Bundan sonra FAA:

• Uçağı resmen uçuşa kapattı

---

🔥 Neden Başkan müdahalesi bu kadar önemliydi?

Çünkü:

• FAA, dünyada referans otorite

• ABD “uçuruyorsa”, birçok ülke çekimser kalabiliyordu

Başkan kararıyla:

• FAA’nın direnci kırıldı

• Boeing üzerindeki baskı maksimum seviyeye çıktı

• Süreç artık geri dönülemez hale geldi

📌 Bu nedenle sıkça şu ifade kullanılır:

“MAX’i Başkan yere indirdi”

Ama bu sembolik ve politik bir anlatımdır, teknik olarak birebir doğru değildir.

---

🧠 Editör özeti

• ❌ İlk yasaklayan ABD Başkanı değil

• ✅ İlk yasaklayan Çin

• ⚠️ Ama:

  • ABD Başkanı’nın müdahalesi

  • Süreci küresel ve kesin hale getirdi

Yani:

Başkan düğmeye basmadı,
ama düğmenin kırılmasına sebep oldu.